( অপূৰ্ব দাস )
ৰজোনিবৃত্তি কি?
সমগ্ৰ বিশ্বতে প্ৰতি বছৰে ১৮ অক্টোবৰত “বিশ্ব ৰজোনিবৃত্তি দিৱস” পালন কৰে । ইয়াৰ মূল কাৰণ হ’ল ৰজোনিবৃত্তিৰ সময়ত হোৱা সমস্যাৰ বিষয়ে মহিলাসকলক সচেতন কৰা। এগৰাকী মহিলাৰ মাহেকীয়া বন্ধ হ’লেই ৰজোনিবৃত্তিত প্ৰৱেশ কৰে। এই পৰ্যায়ৰ পিছত মহিলাগৰাকীৰ জীৱন সম্পূৰ্ণৰূপে সলনি হৈ যায় আৰু গৰ্ভধাৰণৰ ক্ষমতা হেৰাই যায়। যদি কোনো মহিলাই সম্পূৰ্ণ এবছৰ ঋতুস্ৰাৱ নকৰে তেন্তে সেই পৰ্যায়টোক ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছৰ বুলি গণ্য কৰা হয়।
ৰজোনিবৃত্তিৰ আগৰ পৰিৱৰ্তন পৰ্যায়ক পেৰিমেনোপজ বোলা হয়। এই পৰিৱৰ্তনকালত মহিলাগৰাকীৰ ডিম্বাশয়ৰ দ্বাৰা কম পূৰ্ণবয়স্ক কণী উৎপন্ন হয় আৰু ইয়াৰ ফলত ডিম্বাণু নিঃসৰণ অনিয়মিত হয়। লগতে এই সময়ছোৱাত প্ৰজেষ্টেৰন আৰু ইষ্ট্ৰজেন দুয়োটাৰে উৎপাদনো হ্ৰাস পায়। ৰজোনিবৃত্তিৰ বেছিভাগ লক্ষণৰ প্ৰধান কাৰণ হ’ল ইষ্ট্ৰজেনৰ মাত্ৰা হ্ৰাস। বেছিভাগ মহিলাই স্বাভাৱিকতে ৪৫ৰ পৰা ৫৫ বছৰ বয়সৰ ভিতৰত ৰজোনিবৃত্তিৰ মাজেৰে পাৰ হয়।
প্ৰতিগৰাকী মহিলাৰ ৰজোনিবৃত্তিৰ অভিজ্ঞতা বেলেগ বেলেগ। কিছুমানে কেৱল সামান্য বিষ অনুভৱ কৰাৰ বিপৰীতে আন কিছুমানে অধিক গুৰুতৰ লক্ষণ দেখা দিয়ে। এই লক্ষণসমূহ বহুদিনলৈ থাকিব পাৰে যদিও প্ৰায়ে ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণসমূহ সাময়িকভাৱে দেখা দিয়ে। ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণ আৰু কি কি প্ৰতিকাৰ আছে জানো আহক।
ৰজোনিবৃত্তিৰ পৰ্যায়বোৰ কি কি?
সাধাৰণতে এগৰাকী মহিলাৰ ঋতুচক্ৰৰ চাৰিটা প্ৰাথমিক পৰ্যায় থাকে।
১/ ৰজোনিবৃত্তিৰ পূৰ্বৰ পৰ্যায়
ৰজোনিবৃত্তিৰ পূৰ্বৰ পৰ্যায়ত এগৰাকী মহিলা প্ৰজনন চক্ৰত (প্ৰজনন বছৰ) থাকে আৰু নিয়মীয়াকৈ মাহেকীয়া হয়। এই পৰ্যায়ত ৰজোনিবৃত্তিৰ কোনো লক্ষণ দেখা নাযায়।
২/ পেৰিমেনোপজ পৰ্যায়
ৰজোনিবৃত্তি আৰু ৰজোনিবৃত্তিৰ পূৰ্বৰ পৰ্যায়ৰ মাজৰ সময়ছোৱাক পেৰিমেনোপজ পৰ্যায় বোলা হয়। ৪০ বছৰ বয়সৰ আশে-পাশে মহিলাসকলে এই পৰ্যায়ত প্ৰৱেশ কৰে আৰু কেইবাবছৰ ধৰি এই পৰ্যায় চলি থাকে। এই সময়ছোৱাত হৰম’নৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে আৰু ক্ৰমান্বয়ে ডিম্বাশয়ৰ কাম বন্ধ হৈ পৰে। ইয়াৰ উপৰিও ইষ্ট্ৰজেন উৎপাদনৰ মাত্ৰাও হ্ৰাস পায় আৰু ইহঁতে কম কণী উৎপন্ন কৰে। এগৰাকী মহিলাই গৰ্ভধাৰণৰ সম্ভাৱনা কম হ’লেও পেৰিমেন’প’জৰ পৰ্যায়ত এতিয়া গৰ্ভৱতী হ’ব পাৰে। এই পৰ্যায়ত তলত দিয়া অভিজ্ঞতাসমূহ হ’ব পাৰে:
• মূৰৰ বিষ
• মনোনিৱেশ কৰাটো কঠিন
• মাহেকীয়াৰ চুটি আৰু অনিয়মিত সময়
• সঘনাই মেজাজৰ পৰিৱৰ্তন
• যৌন ক্ষমতা হ্ৰাস পায়
• ৰাতি ঘাম আৰু গৰম অনুভৱ
• যোনি শুকান হোৱা
• গাঁঠি বা পেশীৰ বিষ
৩/ ৰজোনিবৃত্তিৰ পৰ্যায়
৩০ৰ পৰা ৬০ বছৰৰ ভিতৰৰ মহিলা ৰজোনিবৃত্তিৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত হ’ব পাৰে। অৱশ্যে বেছিভাগ মহিলাই স্বাভাৱিকতে ৪৫ ৰ পৰা ৫৫ বছৰ বয়সৰ ভিতৰত ৰজোনিবৃত্তিৰ মাজেৰে পাৰ হয়। মহিলাৰ ঋতুচক্ৰ একেৰাহে ১২ মাহ বন্ধ হোৱা পৰ্যায়ক ৰজোনিবৃত্তি বুলি ধৰা হয়। ডিম্বাশয়ৰ কাম সম্পূৰ্ণৰূপে বন্ধ হৈ যায় আৰু কণী মুক্ত নহ'য়। এই পৰ্যায়ত তলত দিয়া অভিজ্ঞতাসমূহ হ’ব পাৰে:
• গৰমৰ অনুভৱ কৰা
• হৃদস্পন্দন বৃদ্ধি পায়
• স্তনত পূৰ্ণতা অনুভৱ নকৰা
• চুলি পাতল হোৱা
• মুখত নোম বৃদ্ধি
• পেলভিক ফ্ল’ৰ শিথিল হ’লে মূত্ৰাশয়ে প্ৰস্ৰাৱ ধৰি ৰাখিব নোৱাৰে আৰু ই লিক হয়।
৪/ ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছৰ পৰ্যায়
১২ মাহৰ অবিৰত সময়ৰ বাবে পিৰিয়ড বন্ধ হ’লে এই পৰ্যায়টো মহিলাৰ ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছৰ পৰ্যায় বুলি ধৰা হয়। এতিয়া সেই মহিলাগৰাকী গোটেই জীৱন এই অৱস্থাতে থাকিব লগা হয়।
ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণসমূহ কি কি?
মহিলাসকলৰ ঋতুস্ৰাৱ বন্ধ হোৱাৰ দুই ধৰণৰ লক্ষণ দেখা দিব পাৰে, শাৰীৰিক আৰু আৱেগিক।
শাৰীৰিক লক্ষণসমূহৰ ভিতৰত তলত দিয়াবোৰ হ’ব পাৰে:
• অনিয়মিত মাহেকীয়া
• ৰাতি ঘাম ওলায়
• অনিদ্ৰা
• গৰম অনুভৱ কৰা
• স্তনত বিষ হোৱা
• যোনি শুকান হোৱা
• যৌন সম্পৰ্ক স্থাপনৰ ইচ্ছা হ্ৰাস পায়
• খজুৱতি বা শুকান ছাল
• ভাগৰ আৰু অলসতা
• মূৰৰ বিষ বা মাইগ্ৰেইন
• শৰীৰৰ বিষ
• শৰীৰাংশ ফুলা
• প্ৰস্ৰাৱৰ সমস্যা
• অনুচিত বিপাকীয় ক্ৰিয়া
• ওজন বৃদ্ধি
আৱেগিক লক্ষণসমূহৰ ভিতৰত তলত দিয়া ধৰণৰ লক্ষণসমূহ হʼব পাৰে -
• অস্বস্তি অনুভৱ কৰা
• খিংখিঙীয়া হোৱা
• হতাশ অনুভৱ কৰে
• মনোনিৱেশ কৰাটো কঠিন
• পাহৰি যোৱাৰ সমস্যা
• বেয়া মেজাজ
ৰজোনিবৃত্তিৰ কাৰণ কি কি?
কিহৰ বাবে মাহেকীয়া বন্ধ হয় জানেনে? এগৰাকী মহিলাৰ ডিম্বাশয়ত থকা সকলো কণী সময়ত উৎপন্ন হয়। প্ৰজেষ্টেৰন আৰু ইষ্ট্ৰজেন নামৰ দুবিধ হৰম’নে ডিম্বাণু নিঃসৰণ আৰু পিৰিয়ড নিয়ন্ত্ৰণ কৰে আৰু ডিম্বাশয়ৰ দ্বাৰা উৎপন্ন হয়। যেতিয়া এগৰাকী মহিলা ৰজোনিবৃত্তিত প্ৰৱেশ কৰে তেতিয়া ঋতুস্ৰাৱ শেষ হয় আৰু ডিম্বাশয়ৰ পৰা প্ৰতিমাহে কণী নিৰ্গত হোৱা বন্ধ হয়।
৪০ বছৰ বয়সৰ পিছত যেতিয়া ৰজোনিবৃত্তি হয় তেতিয়া ই এক স্বাভাৱিক অৱস্থা। অৱশ্যে কিছুমান মহিলাৰ ৰজোনিবৃত্তি আগতীয়াকৈ আৰম্ভ হ’ব পাৰে। কেমোথেৰাপি বা অস্ত্ৰোপচাৰ, যেনে হিষ্টেৰেকটমীৰ ফলত, ডিম্বাশয়ৰ ক্ষতিৰ ফলতো এই পৰ্যায়টো হ’ব পাৰে, য’ত ডিম্বাশয় আঁতৰাই পেলোৱা হয়। যিকোনো কাৰণত যদি এই পৰ্যায় ৪০ বছৰ বয়সৰ আগতেই হয় তেন্তে ইয়াক অকাল ৰজোনিবৃত্তি বুলি কোৱা হয়।
ৰজোনিবৃত্তি কিয় হয় আৰু কোনবোৰ হৰম’ন সলনি হয়?
ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতাৰ বিকাৰ, জিন বা কিছুমান ৰোগৰ চিকিৎসাৰ বাবেও অকাল ৰজোনিবৃত্তি হ’ব পাৰে। এই পৰ্যায়ৰ অতিৰিক্ত কাৰণসমূহ হ’ল-
প্ৰাথমিক ডিম্বাশয়ৰ অপৰ্যাপ্ততা: এই অৱস্থাক অকালতে ডিম্বাশয় বিকল হোৱা বুলিও কোৱা হয়। যেতিয়া ডিম্বাশয়ত হঠাতে অকালতে কণী উৎপাদন বন্ধ হয় তেতিয়া প্ৰজেষ্টেৰন আৰু ইষ্ট্ৰজেনৰ মাত্ৰা সলনি হয়। যদি এই অৱস্থা ৪০ বছৰ বয়সৰ আগতেই হয় তেন্তে ইয়াক অকালতে ডিম্বাশয় বিকল হোৱা বুলি জনা যায়। আৰম্ভণিৰ ৰজোনিবৃত্তিৰ দৰে অকালতে ডিম্বাশয় বিকল হোৱাটো সদায় অপ্ৰত্যাৱৰ্তনীয় নহয়।
প্ৰৰোচিত ৰজোনিবৃত্তি: যেতিয়া আপোনাৰ চিকিৎসকে কোনো কাৰণত (চিকিৎসা কাৰণত যেনে জৰায়ুৰ কৰ্কট ৰোগ বা এণ্ডোমেট্ৰিয়াছিছ) আপোনাৰ ডিম্বাশয় আঁতৰাই দিয়ে তেতিয়া এনে হয়। ৰেডিয়চন বা কেমোথেৰাপিৰ দ্বাৰা ডিম্বাশয়ৰ ক্ষতি হ’লেও এনে হ’ব পাৰে।
ৰজোনিবৃত্তিৰ ফলত যৌন জীৱনত প্ৰভাৱ পৰেনে?
যিকোনো মহিলাই যেতিয়া ৰজোনিবৃত্তিৰ পৰ্যায়ত উপনীত হয় তেতিয়া ইষ্ট্ৰজেনৰ মাত্ৰা কমি যায়। এই পৰিৱৰ্তনৰ বাবে গৰ্ভধাৰণৰ প্ৰক্ৰিয়াটো যথেষ্ট প্ৰভাৱিত হয়। যেতিয়া এই হৰম’নৰ মাত্ৰা কমি যায় তেতিয়া মহিলাৰ কামনা কমি যায় আৰু তেওঁলোকৰ বাবে উত্তেজনা হোৱাটো কঠিন হ’ব পাৰে। ইয়াৰ উপৰিও যোনিত শুকানতা আৰু স্থিতিস্থাপকতা হেৰুৱাই পেলোৱাৰ ফলত যৌন কাৰ্য্যকলাপ অস্বস্তিকৰ হ’ব পাৰে। ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছৰ বা ৰজোনিবৃত্তিৰ কাষৰীয়া মহিলাসকলৰ এক তৃতীয়াংশতকৈ অধিক মহিলাই যৌন সমস্যাৰ সন্মুখীন হয়।
কেনেকৈ চিকিৎসা কৰিব পাৰি?
ৰজোনিবৃত্তিৰ সময়ত হৰম’ন থেৰাপী বেছিভাগ মহিলাৰ বাবে নিৰাপদ আৰু ফলপ্ৰসূ চিকিৎসা। হৰম’ন থেৰাপীত ব্যৱহাৰ কৰা প্ৰথম হৰম’ন হ’ল ইষ্ট্ৰজেন, যিয়ে শৰীৰত গৰম হোৱা, অন্যান্য লক্ষণ, হাড়ৰ ক্ষয় আদিৰ পৰা উপশম ঘটাব পাৰে।
৬০ বছৰৰ তলৰ আৰু ৰজোনিবৃত্তিৰ ১০ বছৰৰ ভিতৰত থকা লোকৰ বাবে ইষ্ট্ৰজেন থেৰাপী উত্তম। স্তন কেন্সাৰ বা আন ৰোগত আক্ৰান্ত লোকে ইষ্ট্ৰজেন গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰে।
এইচ টিৰ সঠিক মাত্ৰা আৰু প্ৰকাৰে লক্ষণসমূহ উন্নত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। ইষ্ট্ৰজেন ছালৰ পেচ, জেল, স্প্ৰে, ইমপ্লাণ্ট বা টেবলেট হিচাপে গ্ৰহণ কৰিব পাৰি।
দীৰ্ঘদিন ধৰি এইচ টি ব্যৱহাৰ কৰিলে হৃদৰোগ আৰু স্তন কেন্সাৰ হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পাব পাৰে। কিন্তু কিছুমান লোকে ৰজোনিবৃত্তিৰ সময়ৰ আশে-পাশে হৰম’ন আৰম্ভ কৰিলে উপকৃত হ’ব পাৰে।
ৰজোনিবৃত্তিৰ মাজেৰে যোৱা বেছিভাগ লোকৰ বাবে হৰম’ন থেৰাপী (HT) নিৰাপদ আৰু ফলপ্ৰসূ চিকিৎসা এইচ টিত ব্যৱহৃত প্ৰাথমিক হৰম’ন হ’ল ইষ্ট্ৰজেন, যিয়ে শৰীৰত গৰম হোৱা, অন্যান্য লক্ষণ, হাড় ক্ষয়ত সহায় কৰিব পাৰে। যদি আপোনাৰ ৰ এতিয়াও গৰ্ভাশয় আছে, তেন্তে জৰায়ুৰ কৰ্কট ৰোগ প্ৰতিৰোধৰ বাবে প্ৰজেষ্টিনৰ প্ৰয়োজনো হ’ব।
এইচ টিৰ সঠিক মাত্ৰা আৰু প্ৰকাৰে লক্ষণসমূহ উন্নত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। ইষ্ট্ৰজেন ছালৰ পেচ, জেল, স্প্ৰে, ইমপ্লাণ্ট বা টেবলেট হিচাপে গ্ৰহণ কৰিব পাৰি।
সাৱধানতা : যি কোনো চিকিৎসা পদ্ধতিৰ বিষয়ে জানিবলৈ চিকিৎসকৰ সৈতে যোগাযোগ কৰিব আৰু চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ ল'ব। নিজাকৈ একো ঔষধ ব্যৱহাৰ নকৰিব।
