By Good Assam
কল্পনা কৰক যে আপুনি আপোনাৰ ফোনত ফেচবুক, হোৱাটছএপ, ইনষ্টা বা অন্যান্য ডাউনলোড কৰিব বিচাৰে আৰু আপুনি ডাউনলোড কৰাৰ আগতে এটা আইনী সতৰ্কবাণী দেখিছে যে ছ’চিয়েল মিডিয়া আপোনাৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে বেয়া। আমেৰিকাৰ শীৰ্ষ চিকিৎসক, চাৰ্জন জেনেৰেল ডাঃ বিবেক মূৰ্তিয়ে কিছুদিন পূৰ্বে আমেৰিকাৰ লোকসকক একেধৰণৰ নিৰ্দেশ দিছিল। তেওঁ কয় যে ছ’চিয়েল মিডিয়াই শৈশৱ আৰু কৈশোৰত মানসিক স্বাস্থ্যৰ ওপৰত গুৰুতৰ ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে।
ছচিয়েল মিডিয়াৰ আসক্তি যোৱা দশকত মহামাৰীৰ দৰে বিয়পি পৰিছে। প্ৰায় সকলোতে শিশু আৰু যুৱক-যুৱতীসকলে ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰি আছে। ১৩-১৭ বছৰৰ ভিতৰৰ ৯৫% শিশুৱে ছ’চিয়েল মিডিয়া ব্যৱহাৰ কৰে। ইয়াৰে এক তৃতীয়াংশই ইয়াত বহু সময় ধৰি অনলাইন থাকে আৰু যৌন বাৰ্তা বিনিময় কৰে।
মানসিক স্বাস্থ্যৰ ওপৰত সামাজিক মাধ্যমৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া
২০১৯ চনত প্ৰখ্যাত চিকিৎসা আলোচনী JAMA ত এটা প্ৰবন্ধ প্ৰকাশ পাইছিল। এই লেখাটোত ছ’চিয়েল মিডিয়াত বহু সময় কটোৱাটোৱে মানসিক স্বাস্থ্যৰ ওপৰত প্ৰত্যক্ষ প্ৰভাৱ পেলায়, সেই বিষয়ে জনোৱা হৈছে।
ইয়াত দেখা গৈছে যে কৈশোৰ কালত ছ’চিয়েল মিডিয়াত তিনি ঘণ্টাৰো অধিক সময় কটোৱা শিশুসকলে বিশেষকৈ মানসিক স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। টোপনিৰ ওপৰতো প্ৰভাৱ পৰে। ছ’চিয়েল মিডিয়াত থাকিলে হতাশাৰ সৃষ্টি হয় আৰু মানুহৰ ভুৱা আৰু প্ৰক্ষেপিত জীৱনৰ কাহিনীৰ লগতে যৌনতা মূলক পোষ্ট বিলাকে শৰীৰৰ নেতিবাচক ভাবমূৰ্তিৰ বিকাশ ঘটায়। ছ’চিয়েল মিডিয়াত অধিক সময় কটালে চাইবাৰ গুণ্ডাগিৰিৰ ঘটনাও বৃদ্ধি পায়। আৱেগৰ ভাৰসাম্য বিঘ্নিত হৈ মনটোৱে অহৰহ আকাংক্ষাৰ সৈতে যুঁজি থাকে।
ছ’চিয়েল মিডিয়াই শিশুসকলক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰে ?
কিশোৰ-কিশোৰী আৰু শিশুসকলক মনত ৰাখি এই কথা কয় ডাঃ বিবেক মূৰ্তিয়ে। শেহতীয়াকৈ তেওঁ আমেৰিকাৰ কংগ্ৰেছলৈ পৰামৰ্শ জাৰি কৰিছে। তেওঁ এই কথাটোৰ প্ৰতি দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰে যে শিশু আৰু কিশোৰ-কিশোৰীৰ ওপৰত ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ প্ৰভাৱ বহুত বেয়া । এজন প্ৰাপ্তবয়স্কৰ ওপৰতো বেয়া প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে যদিও শিশু আৰু কিশোৰক বেয়াকৈ আঘাত কৰে , যি এক নিচা হৈ পৰে। ইয়াৰ কোনো বিশেষ কাৰণ আছে নেকি?
১) এই বয়সত প্ৰি-ফ্ৰন্টাল কৰ্টেক্সৰ বিকাশ ঘটে
বিজ্ঞানে আমাক কয় যে শৈশৱৰ প্ৰথম তিনি বছৰত মগজুৰ বিকাশ অতি দ্ৰুতগতিত হয়। কিন্তু কৈশোৰলৈকে এটা নিৰ্দিষ্ট অংশৰ বিকাশ নহয়। এই অংশটোক প্ৰি-ফ্ৰন্টাল কৰ্টেক্স বোলা হয়। প্ৰিফ্ৰন্টেল কৰ্টেক্স বহু কামৰ বাবে দায়বদ্ধ, ইয়াৰে আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কামটো হ’ল ‘নকৰা কামবোৰ কৰিবলৈ ইচ্ছা জাগা’।
২) উৎসাহ বেছি আৰু বুজাবুজি কম
কৈশোৰ কালত মনটো দ্ৰুতগতিত দৌৰে, বহুতো কঠিন প্ৰশ্ন সহজে সমাধান কৰাৰ ক্ষমতা থাকে আৰু প্ৰতিটো নতুন আৰু বিপদজনক কাম চেষ্টা কৰিবলৈ মন উত্তেজিত হয়। একে সময়তে মনটোৱে বিপদটো ভালদৰে অনুভৱ নকৰে। এনে পৰিস্থিতিত এই বয়সৰ শিশুসকল অতি দুৰ্বল হৈ পৰে। নিজৰ ওপৰত উৰি থকা বিপদবোৰৰ বিষয়ে অজ্ঞাত আৰু পিছলৈ ইয়াৰ ফলত বহুতো কূ-প্ৰভাৱ পৰে যাৰ ফলত মানসিকভাৱে ভাগি পৰে বা অপৰাধ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে।
৩) এংগেজমেণ্ট অৰিয়েণ্টেড প্ৰগ্ৰেম
ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ৰোমাঞ্চে তেওঁলোকক আকৰ্ষণ কৰে আৰু তেওঁলোকে ইয়াৰ ফালে মুখ কৰে। ই এক নিচাৰ দৰে ক্ৰমাৎ বৃদ্ধি পোৱা ধাৰা হৈ পৰে। সমগ্ৰ বিশ্বৰ প্ৰতিভাৱান আৰু বুদ্ধিমান কম্পিউটাৰ অভিযন্তাসকলে শিশু , কিশোৰ বা মানুহক এক অনন্য ৰোমাঞ্চ দিবলৈ ছ’চিয়েল মিডিয়াখন সুন্দৰকৈ প্ৰগ্ৰেম কৰে। ইয়াৰ আঁৰৰ লক্ষ্য হৈছে তেওঁলোকে টকা লাভৰ বাবে দৰ্শকক আকৰ্ষণ জগাই তুলি ছʼচিয়েল মিডিয়া ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ বাধ্য কৰোৱা। যেনে বিভিন্ন ধৰণৰ ভিডিঅ', ফটো, ঠাই বা মানুহৰ সৈতে যাতে হেৰাই যায়।
৪) ড’পামিন নিৰ্গত হয়
ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ভিডিঅ' আৰু ছবিৰ ব্যৱস্থাসমূহ এনেদৰে ডিজাইন কৰা হৈছে যে সৰু সৰু সাফল্যইও সুখৰ অনুভূতি দিয়ে। এই সুখৰ ভিত্তি হৈছে ড’পামিন নিৰ্গতৰ ওপৰত। শৰীৰত ড’পামিন নিৰ্গত হ’লে আনন্দ অনুভৱ কৰে। কিন্তু ড’পামিন হৈছে নিচা আৰু ড্ৰাগছ আসক্তিৰ বাবে দায়ী বুলি বিশ্বাস কৰা এটা নিউৰ’ট্ৰান্সমিটাৰ।
৫ ) নিচা বাঢ়িবলৈ আৰম্ভ কৰে
প্ৰথম এঠা কামৰ পৰাই ড’পামিন নিৰ্গত হয় যিয়ে আপোনাক আনন্দ দিয়ে, গতিকে পিছৰবাৰ একেটা আনন্দ পাবলৈ দুগুণ বিচৰা এটা নিচা । যেনে – আগতে এটা লাইক লৈ সুখী হোৱা শিশু বা কিশোৰ, ইমান সুখ পাবলৈ বিশটা লাইকৰ প্ৰয়োজন। এই ক্ষুধা বাঢ়ি গৈ থাকে অৱশেষত
তাক লাগে বৃহৎ দৰ্শক আৰু অনুগামীৰ তালিকা। এইদৰে যেতিয়া প্ৰথম অৱস্থাত ছ’চিয়েল মিডিয়াত পাঁচ মিনিটৰ বাবে অনলাইন থকাক শিশুটোৱে ঘণ্টাৰ পিছত ঘণ্টা সময় কটাবলৈ আৰম্ভ কৰে।
• শুনি আচৰিত লাগিলেও কথাটো সত্য যে কিশোৰ-কিশোৰীসকল হৈছে অশ্লীল বিষয়বস্তুৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ গ্ৰাহক আৰু সৃষ্টিকৰ্তা
যোৱা কেইবছৰমানৰ পৰা ছ’চিয়েল মিডিয়া, ৰিল, ইনষ্টাগ্ৰাম আদিও টকা উপাৰ্জনৰ এটা ভাল মাধ্যম হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে। নিবনুৱা সমস্যাও আকাশলংঘী হৈছে। পোনপটীয়াকৈ টকা উপাৰ্জন কৰাটো অতি কঠিন। সমাজৰ মূল্যবোধৰ যি হাৰত অৱনতি ঘটিছে সেয়া অভূতপূৰ্ব। কোভিদৰ সময়ৰ পৰাই প্ৰতিজন কিশোৰে এটা স্মাৰ্ট ফোন লাভ কৰিছে।
অশ্লীল ৰীল বনোৱা! এইটোৱেই হৈছে এচাম ব্যক্তিৰ টকা উপাৰ্জনৰ সহজ উপায় :
পঢ়া-শুনা কৰি কিবা এটা অৰ্জন কৰা, পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ হৈ পেছাদাৰী কলেজত ভৰ্তি হোৱা, তাৰ পিছত চাকৰি এটা পোৱা... এইটো বহু কষ্টকৰ । সকলোতে ধন, ৰাজনীতি আৰু দুৰ্নীতিৰ শাসন। কিশোৰ-কিশোৰীসকল আটাইতকৈ উদাসীন। ইণ্টাৰনেটৰ সকলো যৌনতা মূলক পোষ্ট, লেতেৰা আৰু অশ্লীল ভিডিঅ' বা বিষয় বস্তুৰ ডাঙৰ গ্ৰাহকো সিহঁত। লগতে কন্টেন্ট ক্ৰিয়েটৰো হয় । দুখৰ বিষয় যে নিৰ্যাতন কৰা আৰু নিৰ্যাতন ভোগ কৰা শিশু আৰু কিশোৰ-কিশোৰীসকলেও এই বিষয়ে অৱগত নহয়। কাৰণ সিহঁতে এইটো বয়স আনন্দ কৰাৰ সময় বুলি ভাবিবলৈ আৰম্ভ কৰে। সেয়েহে এনে শিশু বা কিশোৰ - কিশোৰী সকলে বেছিকৈ নিৰ্যাতনৰো সন্মুখীন হয়।
• ফেচবুক, ইউটিউব, ইণ্টাগ্ৰামৰ বিছিভাগ ৰিলৰ বিষয়বস্তু প্ৰায়ে অশ্লীল ধৰণৰ। পৰ্ণ, যৌন বিষয়বস্তু, হিংসা আদি সাধাৰণ কথা হৈ পৰিছে । তদুপৰি, কন্টেন্ট সৃষ্টিৰ নিৰ্দেশনাই নিজেই শিকাইছে যে হিংসা আৰু যৌন কন্টেন্টৰ ব্যৱহাৰে ভিডিঅ’সমূহত কেনেকৈ ক্লিক বৃদ্ধি কৰিব পাৰে।
• শৈশৱ আৰু কৈশোৰ কালত কোনোবাই এনেবোৰ কথা দেখিলে আৰু শুনিলে কি প্ৰভাৱ পৰে সেইটো এবাৰ অনুমান কৰক.....
এই যুগৰ কৌতুহলে শিশু বা কিশোৰ - কিশোৰীক আৰু অধিক টানি আনে। ই এই বিষয়বস্তুৰ সৈতে লিংক কৰে। এনেবোৰ ভিডিঅ’ চোৱাৰ লগে লগে বিজ্ঞাপন কোম্পানী আৰু প্লেটফৰ্মই বহু টকা উপাৰ্জন কৰে। কিশোৰ কিশোৰী তাতেই আবদ্ধ হৈ পৰে। মগজুত ড’পামিনৰ ঢৌৱে তেওঁক চাবলৈ বাধ্য কৰে।
• ভিডিঅ’ চোৱাটো যেন তাৰ ইচ্ছা। সেয়েহে ইটোৰ পিছত সিটো ভিডিঅ’ চাই থাকে। যেতিয়া কেৱল ভিডিঅ’ চোৱাই তেওঁক সন্তুষ্ট নকৰে, তেতিয়া তেওঁ কূ কৰ্মতো লিপ্ত হয়। এয়াই নিচাৰ বিজ্ঞান। পৰ্ণ চোৱা এইটোৱেই আটাইতকৈ ডাঙৰ ভুল । অলপ সুখ অনুভৱ কৰাৰ লগে লগে মনটোৱে অধিক বিচাৰিবলৈ ধৰে। সি বা তাই এই কূ কৰ্মৰ বাহিৰে আন একোতে সন্তুষ্ট নহয়। নিজৰ সম্বন্ধীয় মানুৰ পৰা আঁতৰি গৈ সেয়েহে মোবাইলটোতে অনবৰতে লাগি থকা হ'য়। খেলা , প্ৰেম বা যৌনতাৰ বলিয়া হৈ পৰে।
লাহে লাহে মানুহ এই অভ্যাসবোৰৰ দাস হৈ পৰে। এইবোৰ চাবলৈ নিচাত পৰে। এই ধৰণৰ আচৰণৰ পৰা ধন ঘটাৰ নিচাই সৃষ্টিকৰ্তাৰ ওপৰত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰে। বিজ্ঞাপন কোম্পানীটোৱে লাভৱান হয়।
ডাঃ বিবেক মূৰ্তিয়ে কয় যে শিশুৰ মানসিক স্বাস্থ্যৰ দায়িত্ব কেৱল পিতৃ-মাতৃৰ ওপৰত ন্যস্ত কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ। ছ’চিয়েল মিডিয়া কোম্পানীসমূহে শিশুক ফান্দত পেলাবলৈ তেওঁলোকৰ প্ৰগ্ৰেম আৰু আৰু আকৰ্ষণীয় বিষয়বস্ত ( নিচা বা ক্ষতিকাৰক) প্ৰস্তুত নকৰিবলৈ হেঁচা প্ৰয়োগ কৰা উচিত। দেশৰ চৰকাৰেও এই ক্ষেত্ৰত উচিত ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা উচিত।
শিশু আৰু যুৱক-যুৱতীসকলৰ ভৱিষ্যতৰ বাবে ছ’চিয়েল মিডিয়া আৰু পৰ্ণ ৱেবচাইটবোৰক নাকি ললোৱাটো অতি প্ৰয়োজনীয়
১/ উপলব্ধতাক জটিল কৰি তোলক
ছ’চিয়েল মিডিয়া যাতে শিশুসকলৰ বাবে ইমান সহজে উপলব্ধ নহয় তাৰ বাবে নীতি নিৰ্ধাৰকসকলে পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা উচিত। নাবালক শিশুৱে যাতে ছ’চিয়েল মিডিয়াত একাউণ্ট খুলিব নোৱাৰে তাৰ বাবে নূন্যতম বয়সৰ সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰা উচিত। ছ’চিয়েল মিডিয়াত সুৰক্ষা বজাই ৰাখক, শিশুৰ গোপনীয়তাক সন্মান কৰক আৰু ছ’চিয়েল মিডিয়া ডিজিটেল আৰু মিডিয়া সাক্ষৰতাক প্ৰচাৰ কৰক।
ছʼচিয়েল মিডিয়া বা পৰ্ণ ৱেবচাইটবোৰ প্ৰতিবাৰতে ভিজিত কৰিবলৈ কেৱল প্ৰাপ্তবয়স্ক ফেচ verification ব্যৱস্থা কৰা উচিত।
২/ মʼবাইল ব্যৱহাৰ কম কৰিবলৈ শিশুক এনেবোৰ শিক্ষা প্ৰদান কৰক
অভিভাৱকসকলে ঘৰতে এটা এনে পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰিব লাগে য'ত খেলা-ধূলা কৰিবলৈ সময় বিচাৰি উলিয়াব পাৰে আৰু সন্তানৰ লগত সময় কটাব লাগে। সিহঁতৰ মাজৰ সম্পৰ্ক সুদৃঢ় হোৱা আৰু সিহঁতৰ সংগী হৈ শিশুৰ বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত ফলপ্ৰসূ হোৱাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ। চকু নেমেলাকৈ পঢ়িব পৰা যোগ শিক্ষাও দিব পাৰে যি এতিয়া লক্ষীমপুৰত দেখা গৈছে।
৩/ ব্যক্তিগত তথ্য ব্যক্তিগতভাৱে ৰাখক
শিশু আৰু কিশোৰ-কিশোৰীসকলে ডিভাইচ বা মোবাইলত কম সময় কটায় যাতে সেইটো পৰিকল্পনা কৰিব লাগে আৰু সিহঁতৰ সৈতে ব্যক্তিগত জীৱনৰ বিষয়ে তথ্য ভাগ-বতৰা কৰিব নালাগে।
৪/ গৱেষণাত নিয়োজিত হোৱা
ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ সৈতে কিয় জড়িত হৈ থাকে তাৰ ওপৰত অধিক গৱেষণা কৰাৰ প্ৰয়োজন যাতে আপোনাৰ সন্তানৰ বাবে উত্তম পদ্ধতি গ্ৰহণ কৰিব পাৰে।
